Bireysel Emeklilik Sigortası (BES) fiilen ilk var olduğu 2003 yılında, küçük (veya orta) ölçekli tasarruf yapmak isteyenler için iyi bir yatırım seçeneği idi. BES tercih edilen bir yatırım seçeneği olma özelliğini bugüne kadar artırarak korudu. Son aylarda yabancı para, altın ve enflasyonda yaşanan ciddi dalgalanmalar, BES’in güvenli liman olma özelliğinin çok daha öne çıkmasına neden oldu. Bu dalgalanmalarda, elindeki küçük tasarrufları enflasyondan korumak ve mümkünse biraz da değer kazandırmak isteyenler için BES’i çok ideal bir seçenek olarak etrafıma anlatmaya çalıştım, dilim döndüğünce… Geçtiğimiz günlerde Bireysel Emeklilik Sistemi Kanununda yapılan bazı değişikliklerin yasalaşmasıyla, BES daha da mükemmel bir yatırım aracına dönüştü…
*****
Biliyorum, ‘düzenli altın veya dolar alır yastığımın altına koyarım, elimin altında dururlar’ diyen de bir grup insan var. Elin altında durması bir avantaj olabilir tabii ama bunun yangını var, hırsızlığı var ve de elimizde duruyorsa eğer, ‘şu işte kullanalım, sonra yerine koyarız’ deriz ama genellikle tekrar yerine koy(a)mayız. Sonra, dolarda bugün yaklaşık %7 enflasyon var yani bugünkü 100 dolarınız, 1 yıl sonra aslında 93 dolara iniyor. Oysa aşağıda değineceğim BES yabancı para fonları, yabancı para değerinin korunmasının yanında ilave getirisi de olan fonlar…
BES yaptırdığınızda aslında bir kumbara almış oluyorsunuz. İçine düzenli şekilde para atabileceğiniz, ek bir para elinize geçtiğinde yine rahatça içine atabileceğiniz, son derece güvenli bir kumbara. Ama iş tabii ki kuru bir kumbaradan ibaret değil, içerideki paranızın seçtiğiniz fonlar üzerinden sürekli olarak değer kazandığı bir kumbara bu… İş bundan da ibaret değil (70’li yıllarda Kadıköy-Karaköy vapurunda bir Burhan Pazarlama vardı, tarak satardı, konuya bir tarakla başlayıp, ‘bunu alınca yanında bunu da bedava veriyoruz’ diyerek galiba aynı fiyata 8-10 farklı tarağı bir arada verirdi, BES’in çok yönlü özellikleri bana rahmetliyi hatırlattı)… Evet birde ‘Devlet Katkısı’ var ki, son değişiklikle %25’den %30’a yükseltildi. BES’e her yatırdığınız 1.000 lira için, devlet ben de 300 lira üstüne koyuyorum diyor. Böyle bir şey tabii ki hiç bir yatırım aracında yok ve BES’i daha da cazip hale getiriyor…
*****
BES sisteminde var olan tüm şirketler devlet tarafından sıkı bir şekilde denetleniyorlar. Hem bu denetlemenin etkisi, hem de tüm BES şirketlerinin kendi başarılarını daha yukarılara taşıma ve çekiciliklerini artırma çabaları nedeniyle, BES sistemindeki şirketlerin tümünün hemen hemen tüm fonları doğru yönetilmekte ve pozitif getiriler sağlamakta. Ancak tabii tüm fonların getirileri aynı değil. Fonları birkaç ana başlık altında ele alabiliriz. Faiz getirisi ağırlıklı fonlar, yabancı para ağırlıklı fonlar, altın ağırlıklı fonlar, hisse senedi ağırlıklı fonlar birde katılım fonları…
Faiz kavramı konusundan hassasiyeti olanlar için ideal fon altın fonu. Katılım fonları da faiz geliri içermeyen varlıklardan oluşuyor. Yabancı para ve hisse senedi fonları aslında isimlerinden de anlaşılacağı gibi faiz getirisi ağırlıklı fonlar değil ama bu fonların içinde bazı faiz türevleri var…
Eğer faiz meselesi kırmızı çizginiz değilse; hisse senedi, yabancı para ve altın üçlüsünden oluşan fon dağılımı öneririm (ki zaten bu fonlarda faiz meselesi yok denebilecek seviyelerde). Fon sepetinizin 3’te 1’i hisse senedi, 3’te 1’i yabancı para, 3’te 1’i altın olabilir. Hisse senedi fonundaki yatırımınızı da 2 veya 3 farklı hisse senedi ağırlıklı fona bölüştürebilirsiniz. Benzer durum yabancı para için de yapılabilir. Yani yatırımınızın yabancı para bölümünü de 2 ayrı yabancı para fonuna paylaştırın derim. Fonları başlangıçta seçiyorsunuz ama sonra da ne zaman isterseniz fon dağılımınızda değişiklik yapabilirsiniz. Yılda 12 defa fon dağılımınızı istediğiniz gibi değiştirme hakkınız var. Fonların içinde en riskli olanları hisse senedi fonları. Riskin olduğu yerde getiri de artıyor. Riskli diyorum ama gözünüz korkmasın, fonları yönetenler gerçekten işlerini çok iyi yapıyorlar, bu fonları da çok sert rüzgarlarda bile fazla hasar almayacak şekilde yönetiyorlar. Hisse senedi fonları bir süre (mesela 1-2 yıl) duraklasa ve hatta biraz gerilese bile, sonra kendisini fazlasıyla toparlayıp, eski açığını da fazlasıyla kapatarak yoluna devam ediyor. Uzun yıllardır yaşanan tecrübeler böyle diyor…
Diyelim ki şöyle bir fon dağılımı yaptık; 3 hisse senedi ağırlıklı fon (%15, %10, %10), 2 yabancı para ağırlıklı fon (%20, %15) ve altın fonu (%30). Birileri diyebilir ki, bu kadar 6 tane fona ne gerek var, trilyonlar mı yönetiyorsun da böyle bir sürü fona dağılmışsın. Böyle diyen olursa bence ona kulak vermeyin. Siz yumurtalarınızı farklı farklı sepetlere koyun, bir sepetinizin altı çıkarsa, daha elinizde çok yumurtanız kalmış olur. Tamam milyarlar yönetmiyorum ama benim küçük birikimim de benim için değerli kardeşim. Bunu en iyi şekilde yönetmek isterim. Para hiç kolay kazanılmıyor. İşte BES fonlarında, küçük yatırımcı da, büyük yatırımcı da fonları yönetenlerden aynı hizmeti alıyorlar, işin bu noktası en önemli noktalarından biri…
Yabancı para ve altındaki (değerli metallerdeki) artışların kalıcı şekilde sakinleştiğine dair bir kanaat oluşursa, fon dağılımınızda onlara ait fonların toplam paylarından %10’ar veya %15’er gibi oranlarda alıp, bu payları odağında hisse senetleri bulunan fonlara aktarabilirsiniz…
BES’ten ideal çıkış için sağlanması gereken minimum 10 yıl ve 56 yaş sınırına gelirken, mesela 2 yıl kala fon dağılımlarınızı biraz daha az riskli alanlara yönlendirebilirsiniz. Yani çıkışa yaklaşırken özellikle hisse senedi fonlarını biraz azaltmak hatta belki de sıfıra doğru yaklaştırmak daha doğru olabilir…
Bu yazdıklarım tamamen kişisel düşüncelerim. Kendimce fikir vermek amacıyla yazıyorum. Ancak neyin nasıl gelişeceğini hiç kimse bilemez. İyi olur diye düşünülen şey kötü olabilir. Dolayısıyla yazılanı-çizileni okuyun ama kararı kendiniz verin. Sonra, ‘o şöyle demişti ama öyle olmadı, zarar ettim’ demeyin. Kaldı ki, buradaki öneriler, az da olsa risk üstlenebilen insanlara uygun olabilir. Riskten hiç mi hiç hoşlanmayan bir yapınız varsa, özellikle hisse senedi fonlarına girmeyin, getirisi en garantili fonlardan şaşmayın derim…
*****
Yıldız zaman zaman şunu söyler, ‘sigorta meselesi hayatın çok önemli meselelerinden biri ama eşim sigortacı olduğu için, yanlış anlaşılır diye etrafıma bunu sık anlatmıyorum’. Tüm sigorta alanları önemli ama bence BES’in yani tasarrufun, doğru değerlendirilen tasarrufun insan yaşamındaki önemi apayrı. BES Türkiye Sigortacılığının neredeyse 20 yıldır parlayan yıldızı ve sürekli yeniliklerle gitgide daha cazip hale getirildi. Ancak bu kadar önemli bir poliçeden, yanlış anlaşılma ihtimaliniz nedeniyle, günlük sohbetlerde her yerde bahsetmek istemiyorsunuz…
*****
BES acentesi olduğum firmanın fon getirilerinden de biraz bahsetmek istiyorum. Önce şunu söylemek istiyorum, tüm firmaların fon getirileri gayet iyi. Yani BES’i nereden yaptırırsanız yaptırın, doğru bir iş yapmış oluyorsunuz. Bizim fon getirilerine dönecek olursak; 35 farklı fonumuz var. Son bir yıllık getiriler, 5 tane fonda %17’nin altında kalmış, diğer 30 fonda ise en az getirisi olan %18 getirmiş. İçlerinden bazıları; %79, %76, %68, %67, %65, %52 getiri sağlamış. Banka faizinin %17’yi aşmadığı bir yılı düşünecek olursak, BES fonlarındaki bu yüksek getiriler, çok cazip görünüyor. Fonların pek çoğu gerçek enflasyonun üstünde getiri sağlayıp, hem paranın değerini korumuş hem de biraz ek gelir sağlamış durumda…
Fon seçerken yapılan yanlışların başında şu geliyor: Fonların geçmiş performanslarına bakıp, en yüksek hangi fonlar getiri sağlamışsa, onlar seçiliyor. Geçmiş performans tabii ki bir gösterge ama tek dikkat edilecek şey o değil. Hisse senedi piyasasının, yabancı paraların ve altının; orta (ve uzun) vade de nasıl bir gelişim göstereceği hakkındaki yorumlara kulak vermek gerekir. Geçen yılın getiri şampiyonu olan bir fon, o kadar şişmiş olabilir ki, bu yıl ortanın altında bir performans sergileyebilir. İşte en az 5-6 ayrı fona parayı dağıtmanın önemi burada da ortaya çıkıyor. Ekonomiden çok anlamıyorsak (kaldı ki anlayanlar da ne kadar anlıyor…), farklı fon seçenekleri ile riskimizi dağıtmış oluyoruz…
*****
BES kanununda, devlet katkısının artırılması dışında sigortalının lehine yeni bazı başka düzenlemeler de yapıldı. Mesela eskiden biraz paraya ihtiyacı olan, BES’ini tümüyle kapatmak zorunda kalıyordu. Yeni düzenleme ile, poliçesini kapatmasına gerek kalmadan içerideki parasının yarısını borç olarak alabilecek. Bir diğer yeni düzenleme, BES sözleşmesinin teminat olarak gösterilip, bankadan kredi çekilebilmesi.
Bir yeni düzenleme de, devlet katkısı sınırı ile ilgili. Devlet katkısının maksimum seviyesi brüt asgari ücretin bir yıllık tutarı üzerinden hesaplanıyor, yani bu yıl itibariyle BES’e 60.000 liraya kadar yatırılan paranın %30’u devlet katkısı olarak hesabınıza eklenecek. 60.000 liradan fazla para ayırabiliyorsanız tasarruf için ve bu fazla parayı yatırmak isteyeceğiniz ailenizde başka bir BES poliçesi yoksa, 60.000’i aşan rakamı da kendi poliçenize yatırabilirsiniz. Bu taşan miktar takip eden yılda sizin için devlet katkısı alacak. Yatırılan fazla paranın devlet katkısını takip eden yıllarda alabilmesi de yeni getirilen bir madde oldu…
*****
Evet BES ilk çıktığı 2003 yılında tasarruf etmek için çok iyi bir seçenekti, ancak bu gün geldiği noktada, tasarruf etmek için belki de en iyi seçenektir demek bile mümkün. Bence herkesin gelişimini yakından takip ettiği bir BES poliçesi olmalı…
