Herkül ve Hylas’ın Yalova’yla ilgili hikâyesi Argonotlar’ın Altın Postu almak için Karadeniz’e yolculukları esnasında Gemlik’te mola vermesiyle başlar.
Argonotlar, Karadeniz’e yolculukları sırasında gemiye sağlam yeni kürekler ve temiz su bulmak için Gemlik (Kios) limanına yanaşır. Argonotlar, gemiye kürek bulmak için ormanlık alana girerken Hylas’a su temin etme görevini verirler.
Hylas, son derece yakışıklı ve çekici bir gençtir. Herkül’ün yoldaşıdır.
Hylas, Gemlik civarında temiz bir su kaynağı bulur. Kaplarına su doldururken çevresini saran periler (Nymphs), Hylas’a âşık olur ve onu kaçırırlar. Hylas da perilerin eşsiz güzelliğinden etkilenmiş ve onlarla birlikte gitmeye razı olmuştur.
Herkül, gemiye dönmeyen Hylas’ı merak eder ve aramak için ormanlık alana gider. Hylas’ın adını bağırarak ormanda ilerler. Fakat bir türlü bulamaz. Sonunda Herkül, Gemlik dağlarını aşarak Yalova dağ hamamlarının olduğu yerdeki sıcak su kaynaklarına gelir. Ve Herkül burada kalır. Argonotlar gemisi ise Herkül ve Hylas’ı beklemezler ve efsanevi yolculuklarına devam ederler.
Herkül’ün bağırarak Hylas’ı araması anısına, yöre halkı her yıl ormanlık alana giderek ellerinde fenerler, Hella ve Yalla diye bağırarak yürüyüş yaparlar. Bir iddiaya göre Yalova adı, Yalla kelimesinden gelmiştir.
Herkül, gücün temsilcisi kabul edilir. Çünkü daha bebekken yatağına salınan iki yılanı öldürmüş ve kâhinler onun tanrısal güce sahip olduğu yorumunu yapmışlardır.
Bu yüzden Yalova kaplıcalarına gelenler şifa tanrısı Asklepios’un tedavi edici gücünden faydalanırlar. Çünkü bir inanışa göre Kheron, tanrı Apollon’un oğlu Asklepios’a doğadaki kaynak sulardan yararlanarak hekimlik yapma sanatını öğretmiştir. Eski tarihlerden bu yana sıcak su kaynaklarının olduğu her yerde Asklepios’un bu gücünden yararlanmak bir inanış haline gelmiştir.
Hastalar aynı zamanda Herkül’ün güç ve kuvvetinden hisse almayı amaçlamışlardır. Herkül’ün Yalova kaplıcalarına gelmesine sebep olan Hylas’ı kaçıran periler adına kabartma sanatıyla sunaklar yapılmış, hamamlar bölgesinin değişik mekânlarında sergilenmiştir.
Bu efsaneye göre Herkül’ün Yalova kaplıcalarına gelmesine sebep olan periler (Nympler), kutsallar arasında sayılmış dans eder şekliyle sunaklara işlenmiştir. Aslında periler dans etmiyorlar, Hylas’ı kendilerine âşık etmeyi başardıkları için sevinç içinde yürümektedirler.
Böylece Fenikeliler döneminde Melkart olan güç tanrısının yerini Yunanlılar döneminde Herkül almaktadır. Yine Fenikeliler döneminde şifa tanrısı Eschmound’un yerine Yunanlılar döneminde Asklepios geçmiştir.
Roma dönemine gelindiğinde Hristiyanlık kültürü baskın hale gelince Melkart ve Herkül isimleri kaldırılmış, yerine Baş Melek kabul edilen Mikail, güç ve kuvvetin sembolü olmuştur. Sağlık tanrıları Eschmound ve Asklepios’un yerine ise papaz ve kâhinler geçmiştir. Hastalar karanlık dehlizlerde rüyaya yatıyorlar, gördükleri rüyaları kâhin ve papazlara anlatıp onların verdikleri ilham ve tavsiyelere göre hayatlarına yön veriyorlardı.
Hristiyanlık döneminde perilerin yerine rahibeler konulmuştur. Sunaklardaki peri işlemeleri “Üç Azize” şekline dönüşmüş, üç sayısı Hristiyanlıktaki teslis (Üçleme) kavramıyla örtüştürülmüştür.
Hatta Pythia ismi kehanetlerin yapıldığı yer anlamında Yalova dağ hamamlarına verilen önceki dönem isimlerinden biridir. Anlatımlarına göre Yalova (Pythia) kaplıcalarına gelen Büyük Konstantin, buradaki gelecek habercilerine (Kâhinlere) danışmış ve onların kehanetlerini dinlemiştir. Yalova kâhinleri Konstantin’in İran seferinden zaferle döneceğini söylemişlerdir. Bu kehanet doğru çıkınca Konstantin şükran borcu için sunak yapmak amacıyla Pythia’yaya Baş Melek Mikail Kilisesi inşa ettirmiştir.
Bütün bu efsaneler, bölge Türklerin eline geçince ortadan kaybolmuştur. Artık kaplıcaların gücü, şifa etkisi Bineva Baba’ya ait olur. Bir Türk dervişi olan Bineva Baba, çaput bağlama ve dilek tutma alanına dönüşür.
Termal kaplıcalarıyla ilgili efsanelerin sayısı epeyce fazladır.
Araştırmalarımdan elde ettiğim bilgileri sizlerle paylaşmaya devam edeceğim.
