Ben ne yapmalıyım? İnsan yaşarken ne yapmalı? Acı, keder, üzüntü, sıkıntı gerçekleriyle karşılaşınca ne yapmalı? Acı çekerken ne yapmalı? Can sıkıntısı anında ne yapmalı? Doğru yolda mıyım? Ya yanlış yoldaysam? Ya dünyadaki süremi ziyan ediyorsam? Ya uçuruma doğru gidiyorsam? Öldükten sonra ne olacağım? Ölüm ve sürünme korkuları için ne yapabilirim? Doğru yolda olup olmadığımı nasıl bilebilirim? Ne sormalıyım? Hangi soruları sormalıyım? Sorularıma cevap bulabilecek miyim? Ömrüm yetecek mi birşeylere? Günler zor geçerken ne yapmalıyım? Uçurumdan ve sonsuz lanetten kendimi nasıl koruyabilirim? Sıkışınca ne yapmalıyım? Canım yandığında ne yapmalıyım? Aç-susuz iken ne yapmalıyım? Doğru yolu nasıl bilebilirim? Gerçek, doğru, iyi, güzel nedir? Soru sormak gerçekten de iyi birşey mi? İstisnasız her şeyi sorgulamak gerçekten de iyi birşey mi? Yanlış yoldaysam ne yapmalıyım? Zamanımı ziyan ediyorsam veya etmişsem ne yapmalıyım? Hayatın getirdikleri dayanılmaz hale geldiğinde ne yapmalıyım? Ne yapabilirim? Doğru soruları soruyor muyum? Ne sormalıyım? Ölmek ve sürünmek gerçekleri karşısında ne yapabilirim? Ne yapmalıyım?
Birçok şey!
Dünya hayatı acılarla doludur. Yaşlılık, hastalık ve ölüm vardır. Bunların dışında başka kötü şeyler de var tabi. Zeki olan insan, verilen nimet için şükredebilir! Peki ya öyle olmayan insan ne yapacak? Kimseyi dışarıda bırakmayacağız! Felsefe, başına kötü şeyler gelen insanların başlarına gelen şeyler üzerine yaptığı yorumlarla ortaya çıkmıştır. Bir sebeb de budur. 21. yüzyıl tam bir çılgınlık çağı! Teknoloji baş döndürücü bir hızla gelişiyor. Ama dünya, ne olursa olsun dünyadır. Kötü şeyler bu evrenin bir parçasıdır. Hayatın adil olmayışı da dünyanın bir parçasıdır. Neyin bilgelik olup olmadığı üzerine uzun uzun tartışılabilir. Pek çok insan, Beyin-Bilgisayar arayüzü ve yapay zeka gibi şeylerin olduğu bir çağda başına gelebileceklerden korkuyor. Bazı ingilizce yayınlarda 1984 romanının kurgu olmayan kitapların arasına konması gerektiği söyleniyor. Bana sorarsanız en azından yaşlanmayı tersine çevirecek teknolojiler çoktan icat edildi ama daha ölümden kaçabilen olmadı. Ölümden çok korkuyoruz ama bunu hiç sorgulamıyoruz! Aslında ölümden korkmasak çok delice şeyler yapar ve bunun sonucunda da ölürüz. Ölüm korkusu bizi ölümden koruyor. Ama hayatta sadece ölüm yok; sürünmek de var! Kanserden kıvranan birini çok rahat görebiliriz ama mesela aşk acısı çeken birini gerçekten görebilir miyiz? O kişinin farkında olabilir miyiz? Şanslılık şanssızlık nedir? İlahi adalet gerçekten de var mıdır? Piyango kazanan insanları ‘Talihli’ olarak adlandırırız ama uzun vadede çoğu aslında talihsizdir. Hikayeleri inceleyebilirsiniz. Bu hayatta kimin şanslı, kimin şanssız olduğu hiç belli olmaz! Ama şu kesin ki bu dünyada ‘Bilgelik’ diye birşey vardır. Tabi tarih boyunca sahte gurular kendi çıkarlarına uyan şeyleri bilgelik olarak sunabilmiştir. Bilgelik, mümkün olduğunca çok farklı kaynaktan alınmalıdır. Ne kadar olursa! Bu dünyada bilgeliğe giden pek çok yol vardır; kişi mizacına en uygun olanını seçmelidir! Düşünmek, sorgulamak; çok zor ve yıpratıcıdır! ‘Herkes yapmalı’ diyemem.
Hayırlısı! Biz varız. Hayvanlar da var. Bitkiler de var… İnsanlar birbirlerine saygı duymayabilir ama en azından toleranslı olmalıdır. Her toplumun değerleri vardır. Bu değerler zaman ve mekan değiştiğinde değişebilir. Mesela Buhari kitabının yazıldığı sıradaki toplum ile günümüz Türkiyesi, pek çok anlamda oldukça farklı. Ya da Roma zamanının Yahudileri ile günümüz Yahudileri arasında ciddi farklar var. Herkesin davranışlarının kendince sebepleri var. Zaman makinesine atlayıp insan kurban eden bir kavmin insanının dahi bu davranışı için kendince bir argümanı vardır. Eğer bir şeyin yanlış olduğuna inanılıyorsa bu şey en önce ilmi olarak çürütülmelidir. Uzun uzun tartışılmalı, incelenmeli, sorgulanmalıdır… Ama genelde işler böyle olmaz!
Teknolojik çılgınlık kim bilir bizi nereye götürecek. Ama şurası kesin ki ‘Kötülük’ dediğimiz şey bu dünyadan asla ayrılmayacak! Ayrılmasın! Belki bir gün gelir fizik kanunları da değişir. Çalışmalı çabalamalı insan ama zamanını ayırdığı bu şey doğru bir şey olmalı. Dünyadaki süremiz aslında çok kısadır. Bir salise dahi ziyan olmamalı! Bir salise dahi yanlış bir şeyle veya boşa geçmemeli!
İstisnasız herşey sorgulanmalı! ‘Ama’ ve ‘Fakat’ yok!
