‘En güzel yatırım insanın kendisine yaptığı yatırımdır’ sözü sanırım yeterince önemsenmiyor. Önemseniyor olsa bile gereği yerine getirilmiyor. Sıfırdan başladığınızda aslında sıfırdan başlamış olmuyorsunuz; çünkü önceki tecrübeler ve deneyimler de sizden gitmiş olmuyor! Başarı nedir? ‘Başarı nedir’ diye sorarsanız pek çok cevap alırsınız ama onlar gerçekten de başarı mıdır?
Dünya hayatı zor ve acılıdır. Bilim, Büyü, Felsefe ve Din; bu nedenle vardır. Kim istemez ki daha kolay, daha iyi, daha mutlu, daha huzurlu yaşamayı… Moritanya ve Nijer’de tarih sayfalarında gördüğümüz kölelik hala mevcut. Ama muazzam bir ders başarısı baskısına maruz kalıp ölmeyi arzulayan Japonya, Güney Kore ve Singapur gibi ülkelerin çocukları gerçekten de Moritanya, Nijer veya bir sürü çocuğun açlık ve hastalık gibi nedenlerden öldüğü Güney Sudan’daki çocuklardan daha mı iyi durumda? Peki ‘kayıp’ olarak adlandırdığımız hayatların gerçekten kayıp olduğundan emin misiniz diye sorsam sizlere? Belki de 3-5 yıl sonra bambaşka yerlerde olacaklar! ‘Ders başarısı en yüksek olan çocuklar, ders başarısı ortalama olan çocukların emrinde çalışır’ diye bir söz vardır. İnsanlar birbirlerinin hayatlarını mahvediyor! Para kazanmak peki gerçekten de o kadar önemli ve değerli birşey mi? Elbetteki insan kendisine yatırım yapmalıdır; ama nasıl ve nereye? İşinde çok başarılı olmasına rağmen hayattan nefret eden bir adamın hayatı gerçekten başarı öyküsü müdür? Gerçi pekçokları çok önemli verileri gözardı edip sadece belli grafiklere bakarak ‘başarı örneği’ sıfatını yapıştırabiliyorlar!
İnsan düşünmeli ve sorgulamalıdır; sadece okumak yetmez! Zaten günümüzdeki insan ömrü bütün önemli kitapları hakkıyla okumak için yeterli değildir. Ayrıca kitapların yazamadığı çok önemli gerçekler de vardır. Köy enstitüleri, yetiştirdiği zanaatkarlar ve bilimadamlarıya değil yarattığı aydınlarla meşhur olmuştu! Hasan Ali Yücel, pek çok klasiği Türkçe’ye çevirtti. Ama düşünme ve sorgulama ihmal edilirse o kitapları okuyan kimseler sadece ‘kitap yüklü eşekler’ olmaz mı? Ancak düşünme ve sorgulama tarihte pek çok zaman istenmeyen bir şey olmuştur çünkü düşünen ve sorgulayan kimseler düzenler için yıkıcıdır. Her düzenin eksikleri ve yanlışları vardır. Bazen düşünülemeyecek olanları yapmak, gereken şey olabilir. Mesela Japonya, 2. Dünya Savaşında Çinliler ve istila ettiği diğer milletler ile iyi geçinseydi o savaşı kesin kazanırdı; ama o günkü ortamda böyle bir öneriyle Japon önderliğine gitseydiniz tek bir destekçi dahi bulamayacağınız gibi, vatan haini damgası yerdiniz! Veya ekonomik sebeplerden çıkmış olan Sırb ve Yunan isyanları halkçı ekonomik politikalarla çözülebilirdi ama halkçı ekonomik politikalar kronolojik Avrupa’ya bile çok sonraları gelmeye başladı!
Ciddi kitapların yeri her zaman ayrıdır! Ama düşünme ve sorgulamaya da en az ciddi kitaplara verilen önem kadar önem verilmelidir. Hakikat, devasa bir puzzle gibidir; bu puzzle’ın bazı parçaları kayıptır ve ortadaki bazı puzzle parçaları da ona ait değildir! Dünyanın her coğrafyasında binlerce yılda sayısız tradisyon ortaya çıkmıştır. Pek çok şey günümüze gelememiştir. Ayrıca kötü niyetliler de Tradisyonlara aslında içinde olmaması gereken şeyleri sokmuştur. Sansür mekanizmaları çağlar boyu işlemiştir; hele de tarihte kağıdın pahalı ve elle kopyalamanın çok zahmetli olduğunu göz önünde bulundurursanız durumun vehametini çok daha iyi anlayabilirsiniz. Ama farklı coğrafyalarda farklı tradisyonlar ve düzenler, farklı şeyleri sansüre tabi tutup, farklı şeylerin dillendirilmesine izin vermiştir. Bu yüzden farklı tradisyonların incelenmesi oldukça değerli olacaktır. Ayrıca bireycilik ve o günün tabularına eleştirel yaklaşılabilmesi gibi görüşler de düzenler açısından yıkıcı olduğu için yaşamasına izin verilmemiş olanlar arasındadır. Aslında bu tarz görüşler hep ortaya çıkar ama ‘Ahlaksızlık’ ve ‘Heretiklik’ gibi damgalar basılarak yokedilmiştir. Machiavelli, Max Stirner ve Ayn Rand gibiler ise Protestan reformunun ve uzun vadede tetiklediği Hristiyan aleyhtarlığının yarattığı yıkım sonucu ortaya çıkan karışıklık ortamı sayesinde günümüze gelebilmiştir ama birkaç yüzyıl sonra onların da tıpkı Yang Zhu, Maniheizm ve Arius gibi yokedilmeyeceğinin garantisini kim verebilir?
‘İnsanın yaptığı en iyi yatırım kendine yaptığı yatırımdır’ sözü çokça dolaşır ama hakkı gerçekten verilir mi? Ciddi kitapları okuma alışkanlığı; ve ayrıca düşünme ile sorgulamanın öneminin de kavratılmasının yeri çok çok önemlidir. Muhabbetlerde günümüzde üniversite mezunları asgari ücretle kasiyer olurken, inşaatta çalışan çırağın daha çok para kazandığı hakkında bolca konuşuyoruz bugünlerde! Zaten okullar gerçekten ne öğretiyor? Robert Kolej ve Harvard gibileri bile yalnızca seçme öğrenci aldığı için başarılıymış gibi zannediliyor! Bunların da dışında, insan tanımak da çok iyi bir tecrübe olabilir! Şimdiki çocuklar bir tek test çözmede tecrübeli! O testler nerede işe yarayacak? Sadece sınavlara yönelik bir eğitim veriyoruz!
Güney Kore için başarı örneği diyoruz ama gerçekten başarılılarsa neden bu ülke intihar oranlarında rekor kırıyor? Peki bilgisayar bağımlılığı neden bu kadar arttı? Bunun 18. yüzyıl İngilteresindeki cin çılgınlığı veya crack salgınından ne farkı var? Afganistan’da uyuşturucu bağımlılığı ekonomik kriz nedeniyle tavan yapmış durumda! Aileler çocuklarına yarış atıymış gibi davranıyor. O çocukların hayatı mahvoluyor. Dans veya Yoga eğitmenliğini tercih eden birinin hayatı neden kayıp olsun? Mutluysa huzurluysa sorun ne? Ama bilgeliğin yeri de kesinlikle dışlanmamalı! Sonunda bilgeliğe götürecekse sinir stres çekmeye de değer. Ama her sinir stres gerçekten bilgeliğe götürür mü? Yokluktan gelmiş orta sınıfa yükselmiş birini düşünün: iş stresi yüzünden tansiyon ve şeker hastası olmuş ama harcamaların taksitleri yüzünden işini bırakması da mümkün değil. Buna ne diyeceksiniz? Moritanya’daki, Nijer’deki köleden gerçekten çok daha iyi durumda mı? Zaten Amerikan İç Savaşı zamanında Güneyli köle sahipleri, Kuzeyli işçi çalıştıranlara ‘sizin işçilerinizin durumu bizim kölelerimizden farklı değil’ derdi ve daha sonra bu sözü Amerika’da sendikacılar kullanmaya başladı.
Hakkımızda hayırlısı! Hayrın ve Şerrin ne olduğunu Allah bilir!
